Srpkinja i Italijanka, Njujorčanka isto koliko Požarevljanka i Beograđanka, Milena Pavlović Barilli uvek je išla ispred svog vremena. Rođena 1909. u porodici muzičkih umetnika Bruna Barilija i Danice Pavlović, još od malena pokazuje talenat slikarke koja ima osećaj i za poeziju. Ipak, do danas je ostalo zanemareno da je slavna srpska umetnica bila okrenuta modi kao novom glasniku modernosti u 20. veku. Propust je ispravio mladi istoričar umetnosti Stefan Žarić, koji je na osnovu svog nagrađenog master rada “Modna ilustracija Milene Pavlović Barili (1926-1945)”, u saradnji sa Fondacijom Milenin dom – Galerijom Milene Pavlović Barili iz njenog rodnog Požarevca, 2018. priredio izložbu modnih ilustracija “Maison Barilli: Belgrade/New York” u Novom Sadu. Izložba je deo postavke “Čarobna Milena” koja je iste godine u novembru predstavljena i u Domu Jevrema Grujića u Beogradu.
“Milena Pavlović Barilli je jedina naša umetnica koja je svoj izraz bazirala na modi kao estetskoj pojavi, što daje posebnu vrednost njenom celom opusu”, ističe za magazin Grazia Stefan Žarić, koji je predstavio modne radove Barilli u Londonu, na međunarodnoj konferenciji istoričara mode. Njena dela je u platformu uvrstila i Evropska asocijacija za modno nasleđe.
“Kroz putovanja sa ocem i majkom, ali i umetnički odnegovan život u domovima Pavlović i Barili, Milena je istraživačkim duhom prikazivala dame obučene po poslednjoj modi. Dizajn Vorta, Poarea i drugih dizajnera ona detinjim okom i rukom prikazuje, ostajući verna detaljima”, ističe Žarić. Modne radove je zvanično počela da stvara tokom školovanja na Kraljevskoj umetničkoj školi u Beogradu, pa u Minhenu i Parizu, a onda sasvim profesionalno u Njujorku.
“Govorimo o periodu između 20-tih i 40-tih godina prošlog veka: ekspanziji Holivuda, kozmetičke produkcije, industrijskog dizajna, novinskog izdavaštva i, naravno, mode – a umetnost je pretrpela uticaje svih ovih fenomena, naročito u Njujorku – tako da je Milenino bavljenje modom sasvim prirodno, a ne prinudno, kako je ocenjivala naša istorija umetnosti” napominje Žarić.
Po dolasku u Njujork 1939, ona je, zahvaljujući svom poreklu i talentu, brzo stekla prijatelje među uticajnim ljudima iz sveta umetnosti, pa je već posle nekoliko meseci bila angažovana da ilustruje za Vogue, što joj je otvorilo vrata drugih čuvenih modnih magazina, a pre svih Harper’s Bazaar-a. Ilustracije Barilli svrstane su i u godišnju reviju dizajnerskih ostvarenja u SAD.
“Milena je u svoje profesionalne i privatne favorite modne štampe ubrajala Vogue i Harper’s Bazaar i bila je svesna rivaliteta između dva magazina. Intenzivnije nego u Vogue, u HB je objavljivala tokom 1944 – kao ilustratorka za robne kuće i tekstilne kompanije poput Textron, Hanes Hosiery i Mary Dunhill, stvarajući fuziju nadrealističkog repertoara, prizvuka renesanse, ali i vrlo istančane svesti o komercijalnim zahtevima američkog modnog tržišta, tekućeg rata, i aktuelnih modnih trendova. Takođe, neretko je u ilustracijama “komunicirala” sa modnim fotografijama objavljenim u HB. Naročito sa stvaralaštvom Hojningena-Hjunea, koji te tokom Mileninog boravka u Njujorku bio i glavni urednik fotografije HB” ističe Žarić. Njegov favorit sa izložbe je karikatura kraljice Marije, koju, kako kaže, Milena oblikuje modiljanijevski, farba joj kosu u plavo, a Kartijeovu dijademu zamenjuje plesnom trakom za kosu. – Ilustracija je izvanredan primer afirmacije ženstvenosti i suprotstavljanja konzervativnom patrijarhatu, i to putem mode – objašnjava priređivač izložbe.
“Elza Skjapareli je 1939. godine dizajnirala čuveni parfem Sleeping u obliku sveće, odnosno uljane lampe, motiva dominantnog u Mileninom stvaralaštvu nekoliko godina unazad. Sama Skjaparelijva je izjavila da je motiv preuzet od Mana Reja, ali je sasvim moguće da je on preuzet i od Milene kao deo kolektivnog nadrealističkog repertoara” kaže mladi istoričar umetnosti. U modne ilustracije i ostala dela Barilli je uvrstila mnoge kreatorske poetike, među kojima i Koko Šanel, Elze Skjapareli, Kristobala Balensijage, tako da njeni radovi mogu da posluže i za afirmaciju istorije mode kao zasebne discipline u okviru domaće nauke o umetnosti, zaključuio je Stefan Žarić.
Tekst: Redakcija magazina Grazia Srbija
Foto: Profimedia
